DHEECAANKA KUJIRA MASKAXDA IYO LAF-DHABARTA CSF-TA

Waa dheecaan ka mid ah jirka bani’aadanka waa dheecaan sida biyaha oo kale nadiif u ah oo ku wareegsan maskaxda iyo gunta laf dhabarta, kaasoo wada gaara dhammaan gododka maskaxda oo idil iyo kannaalka gunta laf-dhabarta, maskaxda waxay dul sabbaysaa dheecaankaan oo markaas aad qafiif uga noqota culayskeeda caadiga ah, maskaxda iyo gunta laf dhabarka dheecaanka ku wareegsan ee quudiya waxa loo yaqaana cerebrospinal fluids, sidaa daraadeed maskaxda waxa lagu riixaa basada agagaarkeeda marka madaxa si xad-dhaaf ah loo dhaq- dhaqaajiyo maskaxda waxa ku dahaaran xuub loo yaqaano meninges.

Meanings waa seddax xuub oo ku yaala kannaalka u dhexeeya basada madaxa iyo fiinta ricirka lafaha laf dhabarta sameeya kuwaas oo ku dahaaran maskaxda, xuubkaan waa kala adag yihiin oo kan ugu horeeya ayaa ugu adag waxana loo yaqaanaa dura-mater kan hoose iyo kan dhexe waa ay ka jilicsan yihiin kan kore kan dhexe waxaa loo yaqaanaa arachnoid halka kan hoose loo yaqaano pia-mater kan dhexe iyo kan hoose waa meesha laga helo dheecaanka loo yaqaano cerebrospinal fluids.


Cerebrospinal fluids: waxa soo saara waxa loo yaqaano choroid plexuses, choroid plexuses wuxuu ku yaalaa maskaxda wuxuna ka kooban yahay blood vesses iyo epithelial tissue waxana loo yaqaanaa ependymal cells, ependymal cells ka wuxuu isku xiraa cerebral ventricles iyo spinal cord, ependymal cells ka waa nooc ka mid ah nervous tissue oo ah cadka dareen wadka oo loo yaqaano neuroglia wuxuuna soo saaraa dheecaanka loo yaqaano cerebrospinal fluids.

Ependymal cells ka wuxuu kale oo ka qayb qaadtaa inuu filtareeyshan ku sameeyo biyaha iyo waxyaabaha kale oo kasoo gudba dhiigga, taasi waxa ka qayb qaadta xuub loo yaqaano Blood Brain Barrier, waa xuub ku wareegsan unugyada maskaxda oo shaqadeedu tahay inay kala soocdo wareega dhiigga ee soo gaara maskaxda si ay u sii dayso waxyaabaha dareeraha ah waxay kaloo dib u celisaa wixii adag oo aan dareerin.

Cerebrospinal fluid: wuxuu qabtaa seddax shaqo oo aad muhiim u ah:

Wuxuu difaac u yahay maskaxda iyo gunta laf dhabarta wuxuuna ka difaacaa in ay soo gaarto jug ama dhaawac.

Waxay quudisaa hab dhiska unugyada dareen wadka ee jirka bani,aadanka (nervous system)

Waxay ka qayb qaadataa inay kasoo saarto waxyaabaha wasaqda ah maskaxda.



Sidee Loo qaadaa dheecaanka cerebrospinal fluids?

Sawirkaan wuxuu ku muujinaa sida laf dhabarta looga qaado dheecaanka loo yaqaano cerebrospinal fluids. Dheecaanka cerebrospinal fluid ka marka la qaadaayo waxa habboon in uu qaado qof aqoon u leh ama khibrad sare u leh sida loo qaado sababtoo ah qofkasta ma iska qaadi karo dheecaankaan waxa laga qaadaa laf-dhabarta gaar ahaan laf-dhabarta laf xangulaha tan 3aad, 4aad ama tan 5aad inta u dhexeysa ayaa laga qaadaa dheecaanka loo yaqaano cerebrospinal fluids.

Dheecaankaan marka laga soo qaado qofka bukaanka ah waxa lagu shubaa ilaa iyo seddax dhalo ama (tubes), seddaxda dhalo mid kasta waxa laga baaraa cudur gaar ah waxana loo samaynaa calaamad lagu garto dhalo kasta (tube) tusaale ahaan 1,2,3.

Dhallada kowaad waxa u isticmaali kartaa in aad ku samayso baaritaan sida in aad ka baarto waxyaabaha kiimikaaliska ah ee ku jirra dheecaanka CSF-ta (chemical) iyo serological test, serological test waxa ka mid in aad ka baarto sokor ama borotiinka ku jira CSF-ta.

Dhallada labaad waxa u isticmaali kartaa in aad ka baarto waxyaabaha ilma aragtada ah (microbiology) sida virus, bacteria iyo funga sidoo kale waxa u isticmaali kartaa in aad beerto ama koritaan ku samayso (culture) si aad u ogaato jeermiska ku jira dheecaanka CSF-ta


Dhallada seddaxaad waxa u isticmaali kartaa in aad ka baarto cell count, waa marka aad rabto inaa xisaabiso inta unug ee ku jirta dheecaanka sida unugyada cas cas iyo unugyada cad cad ee dhiigga.



Muuqaal ahaan siduu u ek yahay dheecaanka cerebrospinal fluids:

Muuqaal ahaan marka la fiirinaayo dheecaanka cerebrospinal fluids waa sida biyaha oo kale waa mid nadiif ah oo qafiif ah (crystal clear) haddii uu muuqaalkiisa is badalo oo uu noqdo sida caanaha oo kale waxa jira cudur.

Cerebrospinal fluids: waxyaabaha ku jira waxa ka mid protein iyo glucose, borotiinka ku jira dheecaanka cerebrospinal fluids wuxuu gaaraa 15-45 mg/dl borotiinka ugu badan ee ku jira cerebrospinal fluids waa Albumin kan ku xigane waa pre-albumin laakin sida caadiga ah IgA, IgM, fibrinogen iyo beta lipoprotein lagama helo dheecaankaan haddii lagu arko borotiinadaan waxa jiro cuduro.


Haddii uu badto borotiinka ku jira cerebrospinal fluid ka wuxuu dhibaato u gaysan karaa xuubka maskaxda blood brain barrier waxa kale oo jiri kara infections sidoo kale meningitis iyo hemorrhage ayaa lagu arki karaa qofka labadaan cudur waxay dhibaato u geystaan xuubka maskaxda ee loo yaqaano blood brain barrier.

Xasuus:

Meningitis: Waa xanuun ku dhaca maskaxda waxa sababa noole aad halis u ah taasoo ku dhaca seddaxda xuub ee daboola maskaxda, badanaa waxay ku dhacdaa ilmaha oo lagu arko madax xanuun aad u daran, qandho, cunto xumo iyo iftiinka oo dhiba, waxa kale oo lagu arkaa qoor adeeg aan la dhaq dhaqaajin Karin iyo matag joogta ah oo sababa geeri.

Haemorrhage: waa dhiig bax ka timaada gudaha ama banaanka jirka oo ka dhalata xidid dilaacay.

Xididada dhiigga waxay u qayb samaan mid weyn iyo kuwa yar yar, haddii kuwa yaryar ay dhib soo gaaraan waxaa dhici karta in dhiig baxooda wax dhib ah uusan gaysanin, laakin xididada waa weyn ee jirka sida halbowlayaasha haddii ay dilaacaan aad ayey halis u tahay oo waxa dhici karta qofka inuu la dhinto dhiig-bax ka dhasha xaaladaas.

Cerebrospinal fluids waxa ku jira sokor (glucose) sababtoo ah sokorta marka ay dhiigga soo gasho waxaa ku dhacaayo (circulation) macnaha waxay gaareysaa jirka oo dhan marka ay gaarto maskaxda 65 ilaa 70% waxay ka gudbaysaa maskaxda, maskaxda waxa ku yaala xuub loo yaqaano blood brain barrier xuubkaas waxa ka gudbi kara oo kelliya waxyaabaha dareeraha ah laakin glucose waxay uga gudbaysaa qaab selective transport ah.

Sokorta laga baaro cerebrospinal fluids iyo sokorta laga baaro plasma aha isku mid ma’ahan bukaanka marka aad rabto in aad cerebrospinal fluids aad ka baarto sokorta waxa habboon in aad dhiiggane ka baarto, cerebrospinal fluids iyo dhiigga halmar ayaad ka baareysaa.

Tusaale: bukaanka haddii ay sokorta dhiiggiisa noqoto 300 mg/dl sokorta ku jirta cerebrospinal fluid waxay noqonaysaa ku dhawaad 215 ilaa 230 mg/dl, haddii ay hoos u dhacdo sokorta ku jirta cerebrospinal fluid qofkaas wuxuu qabi karaa meningitis sidoo kale waxa kor u kacaayo WBC count waxa keeni kara bacteria ama virus.

Xasuus:

Ricir: waa lafo gaaggaaban oo xoog leh oo dhexda ka daldaloola oo korka iska saarsaaran oo laf dhabartu ka samaysan tahay.

Fadlan Sii #Share Gareeya

DHIDIDKA XILLIGA HURDADA

Sleep Hyperhidrosis : Waa xaalad uu qofku dhidido marka uu seexdo (Hyperhidrosis and Focal Hyperhidrosis) . Dadka qaarkood waxa laga yaaba in ay isku arkaan dhidid xad-dhaaf ah wakhtiga ay seexdaan sidoo kale waxaa suurto gal ah in ayna ka caban dhidid xad-dhaaf ah laakiin ay tilmaamaan in ay dhididaan wakhtiga ay hurdaan.
Xaalada ugu badan ee sababta in ay dumarka ka wayn da'ahaan 40-ku dhididaani waa isbadalada ku dhaca hormoonada jidhkeeda kuwaaso calaamad u ah in gabadha ay caadadu ka joogsanayso (Menopause and Premenopause)
Dhididka habeenkii la dhididaa waa calaamad aan tilmaamayn dhibaato badan laakiin marmarka qaarkood dhididka habeenkii la dhididaa waa mid kamid ah calaamadaha tilmaama cudurada halista ah
Sidaa daraadeed waa muhiim in la garto oo la aqoonsado sababta saxda ah ee qofka dhididka ku sababaysa sidoo kale inta aanu dhakhtarku baadhitaano galin waa in uu waydiiyaa bukaankiisa
Goobta aad ku nooshahay ma goob kulul ama diirran baa ?
Sariirta ama goobta aad seexataa ma meel aad u diirranbaa ama aad u kulul ?
Marka aad seexanaysid ma waxa aad isticmaashaa dhar badan iyo bustayaal badan ?
Dhididka la xidhiidha caabuqyada waxaa lagu aqoonsan karaa waa dhidid radiya oo  qooya go'a sariirta saaran iyo ashyaada uu qofku huwan yahay marka uu hurdo (Drench Sleepwear and Sheets) laakiin dhididkani lama xidhiidho jawi kulul ama jawi qabaw
Cudurada dhididka sababa waxaa kamid ah :
1. Cancer : kansarada qaarkood sida Lymphoma iyo Leukemia
2. Infections : Caabuqyada qaarkood sida Aids-ka , TB-da , Mycobacterium Avium-Intracellulare Infection , Infectious Mononucleosis iyo sidoo kale caabuqyada ay sababaan jeermisyada fungus-ku sida Histoplasmosis , Coccidioidomycosis , iyo qaar kale (Brucellosis , Lung abscess iyo Infective Endocarditis )
3.  Endocrine Disorders: Khal-khal ku dhaca hormoonada sida xanuunka macaanka , xanuunka kacsanaanta qanjidhka Thyroid-ka ,  burooyinka Pheochromocytoma , carcinoid iyo sidoo kale joogsiga dhiiga caadada da'da 40 ka iyo wixii ka sareeya
4. Rheumatic Disorders : Lafo- xanuunada qaarkood sida Takayasu's arteritis iyo Temporal arteritis
5. Antipyretics : Daawooyinka xummad jabinta iyo daawooyinka Uurka iyo waliba daawooyinka dhiig-karka
Intaaso kaliya ma aha sidoo kale waxaa jira cuduro kale sida Obstructive Sleep Apnea , Gastroesophageal reflux disease , Chronic Fatigue Syndrome , Fibromyalgia , Granulamatous Disease , Chronic Eaosinophilic Pneumonia , Lymphoid Hyperplasia , Diabetes Insipidus , iyo Prinzmetal's angina kuwaaso dhamaantooda sababa dhididka habeenkii marka la hurdo .

CAANUHU DAAWO MA U YIHIIN GAASKA

CAANUHU DAAWO MA U YIHIIN GAASKA?

Gaasku waa boog ku sameysanta xuubka hoose ee caloosha,tuubada cuntadu ay marto iyo qaybta sare ee mandhicirka.

Waxyaalaha keeni kara boogtaas in ay ku sameysmato caloosha waxaa kamid ahaa

HCL-Acid oo ah acidkii loogu talo galey in cuntada lagu dheefshiido oo caloosha ku bata dabadeed xoqa xuubka hoose ee caloosha ama kusoo butaacda tuubada cuntadu ay soo marto  sidaasna ay boog ku noqoto meesha.

Waxaana si aad ah usii danqiya boogtaas marka caloosha lagu soo siidaayo HCL-Acid si cuntada meesha soo gashey loo shiido
Sidaasna boogtii ay ku gaarto acidkii adigana aad dareento in nabar aad u kulul uu ku hayo,

Hadaba su'aasha waxa ay tahay Caanuhu daawo ma u yihiin Gaaska?

Caanaha marka aad cabto Gaaska oo kugu kacsan waxaad dareemaysaa raysasho
Lkn raysashadaasi ma ahan mid sii socon doonta waa mid ku meel gaar ah,

Xoogaa yar kadibna nabarkii mid ka culeys badan ayaa meeshii kasii soconaya,

Sababta aysan Caanuhu u noqon kareen mid sii raagta raysashadooda oo ay u noqonayaan kuwa xanuunkii sii saa'idiya xoogaa ka dib waa

Cuntooyinka aynu qaadano ayaa waxaa loo qaybiyaa labo qaybood oo kale ah kuwa ah Acid iyo kuwo kasoo horjeeda acidka oo loo yaqaan  Alkaline

Calooshu waa bay'o ay ku badantahay Acidka hadii ay Acidku ku yaraantana waxa ay dalbataa in Acid dheeraad ah loo soo diro maadaama uu Acidkii ku yaraadey,

Caanuhu iyaguna waxa ay yihiin Alkaline oo kasoo horjeeda Acidka,

Hadaba marka nabarku uu ku qabanayo waxaa weeye calooshaada ayaa Acidkii ku batey sidaas ayaa Acidka uu ugubayaa boogta gaaska markaas ayaadna xanuunka dareemaysaa,

Kadib adigoo marxaladaas caloosha uu ku batey acidka ku sugan ayaa waxa aad cabtey Caano dabadeed caanaha oo ka koobnaa Alkaline ayaa calooshaada tagey,
Alkalinekii caanaha ku jirey ayaa isla markiiba la falgaley Acidkii caloosha ku jirey dabadeedna wuu barxayaa oo
calooshana waxa ay noqonaysaa markaas bay'o Alkaline ah,

Markaas ayaad dareemaysaa raysasho iyo qabow maadaama Acidkii caloosha kaa yaraadey.

Dabadeed maxaa xigi doona?

Xoogaa yar kadib marka aad caanaha cabtay oo Aad raysatay calooshiina ay noqotey bay'o Alkaline ah
ayaa  calooshii waxa ay dirsanaysaa gurmad si loogu soo sii daayo Acid aad u fara badan ee calooshii Caanuhu ay ka qabsadeen ee alkaline ka laga dhigey si ay dib ulasoo wareegto oo ay bay'o Acid ah ugu soo celiso,
Waxaana loo soo dirayaa Acid badan caloosha,
meeshaasna waxaa ka baxaya caanihii alkaline ka ahaa

Boogtii  gaaska waxaa gaareysaa Acid aad u fara badan dabadeed way sii qodmaysaa boogtu xanuunkuna waa kugu sii dheeraanayaa waqti yar kadib markaad caanaha cabtey.

Marka waxa aynu caawa si fudud u dhihi karmaa Caanuhu gaaska daawo uma ahane ee waxa ay kugu dirayaan gaaska.

Waxaa filayaa in aad i fahanteen caawa kadibna aad ogaan doontaan in caanuhu aysan daawo u ahayn gaaska oo ay u yihiin raysasho kooban oo kumeel gaar ah dabadeed kaaga sii dari doona waxyar kadib.

U #SHARE gareeya asxaabtiina

Mahadsanidiin

WAX WALBA OO AAD UGA BAAHANTAHAY IN AAD KA OGOOTO BEER SUBAGGA/DHIIG SUBAGGA AMA KOLESTEROOL (CHOLESTEROL)

WAX WALBA OO AAD UGA BAAHANTAHAY IN AAD KA OGOOTO BEER SUBAGGA/DHIIG SUBAGGA AMA KOLESTEROOL
(CHOLESTEROL)

Kolestaroolka ama beer subagga waa nooc ka mid ah dufanka Waana shey dufan leh oo beerkaagu uu u soo saaro si dabiici ah Waxayna muhiim u tahay sameynta unugyada hormoonnada qaarkood, iyo fitamiin D.,

Hadii uu jirka ku bato dufankaas ayuu halis ah khatar ah galin karaa naftaada,

CALAAMADAHEE LAGU ARKI KARAA QOFKA QABA BEER SUBAGA?

Inta badan dadka qaba xanuunkan wax calaamad ah kama soo muuqato waana sababta dad badan oo xanuunkan qaba aysan is ogeyn ilaa uu ka noqdo mid keena dhibaato ah halis ah sida in uu wadnuhu istaago ama maskaxda uu istaroog uu ku dhaco,

Waana sababta qof walba oo jira 20 sano ama ka weyn dhakhaatiirtu ay kula taliso 6dii sanaba mar kamid ah in uu iska baaro xanuunkan maadaama xanuunkan uu yahay mid qarsoon inta hore,

MAXAA SABABI KARAA BEER SUBAGGA?

Cunista cuntooyinka baruurta badan iyo cunista cuntooyinka saliida lagu shiiley sida jibista, hanbeegarka hilbaha ku jira iyo dhamaan hilbaha la shiilo ayaa sababi kara beer subbaga,

Sidoo kale waxaa sababi kara isticmaalka tubaakada,sigaarka iyo mukhaadaraadka dhamaan, iyo jimicsi la’aanta ayaa keeni karta,

Sidoo kale waxaad ka dhaxli kartaa waalidiintaa iyo qaraabada kuu dhaw hadii uu ku dhacay xanuunkan isaga oo kuu soo maraya hido sidayaashaada,

In aad kelyaha ka jirantahay ama dhibaato qanjirka thyroid ah aad qabto ayaa sababi karta xanuunkan,

Sidoo kale in aad tahay qof cayilan ayaa sabab u noqon karta in aad qaado xanuunkan,

SIDEE DHIBAATO U KEENI KARAA HADII DUFANKA KOLESTOROOLKA UU JIRKAADA KU BATO?

Hadii aan horey laga ogaan in aad qabto xanuunkan waxa ay sababeysa dufankaas xeyr ka sameysan in uu ku uruuro halbawlayaasha dhiiga qaada taas oo sababeysa in uu uu dhuubto halbawlihii meeshaasna uu ka dhasho xanuunka la yiraahdo (atherosclerosis),

atherosclerosis waa xaalad aad qatar u ah oo yareenaysa qulqulka dhiigii ee dhex maraayey halbawlayaasha halkaasna halbawlihii dhexdiisii ay xinjiri ku sameysmanto, kadibna ay ka dhalato in uu xinjirihii ay tagaan xididida maskaxda halkaasna ay maskaxda ka xiraan dhiiga, meeshaasna uu ka dhasho xanuunka loo yaqaan istorooga ee loo dhinto,

Sidoo kale xinjirihii waxay xirayaan xididada wadnaha taas oo sababaysa in wadnuhu uu gaari waayo dhiig ku filan sidaasna uu shaqada ku joojiyo dabadeena dhimasho ay timaado,

Sidoo kala dufankaan waxa uu sababi karaa in uu qaso habka sii deynta dheecaanka bile ka loo yaqaano dabadeena halkaas uu ka sameyso dhagaxaan ku uruurta xamaytida,

Waxa kale oo ka dhalan kara maadaama halbawlayaashii dhiigu ay dhuub-dhuubteen in uu siyaado cadaadiska dhiiga sidaasna uu dhiikar qofku u qaado,

Waxa kale uu sababi karaa xanuunkan in kelyuhu ay hawlgab noqdaan

SIDEE HOOS LOOGU DHIGI KARAA DUFANKA KOLOSTEROOLKA HADII AAD QABTO,

Hadii uu kacsanyahay dufanka kolosteroolka dhakhtarkaadu waxa uu kugu talinayaa in aad wax ka badasho qaabka nolashaada jimicsi aad samayso tubaakada iyo sigaarkaba aad iska joojisa iyo dhamaan mukhaadaraadka,

In aad ka dheeraato cuntooyinka saliida lagu shiiley sida jibista iyo hanbeegarka,

In aad ka dheeraato cunista hilibka cas ee xoolaha sida geela ariga iyo lo’da,

In aad ka dheeraato cunista ukunta nooc kasta oo ay tahay,

In aad ka dheeraato cuntooyinka Fast Foods ka loo yaqaano ee sida deg dega ah loo sameeyo,

In aad ka dheeraato cuntooyinka dufanka badan leh sida xubnaha hilibka xoolaha oo ay kamid tahay beerka iyo kelyaha, sidoo kale aad yareyso cunista jalaatada ICE Cream ee dufanka badan leh iyo sidoo kale farmaajada,

CUNTOOYINKEE U FIICAN IN AAD CUNTO?

In aad cunto cuntooyinka dahaarka sare leh sida digirta masagada iyo kuwa lamidka ah,

In aad cunto hilibka kaluunka iyo digaaga lkn aadan badsanin,

In aad qudaarta badsato cunisteeda,

Cunista toonta ayaa u fiican kolosteroolka in ay hoos u dhigto,

SIDEE LOO DAAWEEYAA XANUUNKAN KOLESTOROOLKA?

dhakhtarkaadu waxa uu kuu qorayaa daawooyin hoos u dhigaya dufankaas beerkana ka xadidaya in uu saaro dufan dheeraad ah,

Nooca ugu caansan daawoouinkan waxaa loo yaqaana STATINS oo ah nooc beerka ka joojinaya in uu soo saaro kolosterool badan,

SIDEE LOOGA HORTAGI KARAA XANUUNKAN?

in aad cunto cunto dheeli tiran oo aadan badsan baruurta cuntooyinka saliida lagu shiilo,
in aad miisaankaada hoos u dhigto oonaad iska ilaaliso cayilka badan,
in aad sameyso jimicsi mar walba
in aad iska deyso cunista mukhaadaraadka dhamaan, U SHARE gareeya Asxaabtiina oo gaarsiiya faaiidadaan ama halkaan uga wac qof aad la jeceshahay faaiidadan.......

TIMIRTA IYO FAA'IDEEDA

Geedka barakaysan ee timirta waa geed ka baxa dhulka kulaylaha ah gaar ahaan dhulka aanay ku samaysmeyn badi dalagyada kale ee la quutaa, dhulka ay timirtu ka baxdo waxa kale oo la yidhaa lama dagaan, waana dhul saxare ah oo cimilo ahaana aad u kulul.

Timirtu waxa ay leedahay faa'iido badan waxana ay caawisaa qaybo badan oo kamid ah jidhka aadamaha. Haddaba faa'iidooyinka iyo mucjisada uu koobsaday geedka timirtu maaha mid qoraal lagu soo koobi karo laakiin waxa aynu xusi doonaa waxyaahaba ugu caansan ee laga dhaxlo isticmaalka timirta.

1. timirtu waxay aad u caawsa dheefshiidka jidhka  waxaanay yaraysaa calool istaaga(constipation).

2. timirtu waxay hoos yaraysaa caabuqa jidhka ku dhaca maadaamo ay ku jirto maado la dhaho (magniisum)

3. waxay faaido u tahay inay yarayso cadaadiska dhiiga

4. Waxay ka joojisaa in Ilkaha uu Suus galo, sababtoo ah waxa ku jirta Maadada "Fluoride"

5. Waxay daawaysaa Xanuunada Ciridka ku dhaca waxan laga helaa
 Vitamin C .

6.Waxay ka joojisaa in Ilkaha uu Suus galo, sababtoo ah
waxa ku jirta Maadada "Fluoride"

7. Waxay ka ilaalisaa Jidhka Sumaha waayo waxaa ku jira Maadooyinka Sodium, Potassium iyo Vitamin C.

8. Waxay daawaysaa Dhiig la'aanta sababtoo ah waxa ku jira Maadooyinka Iron, Copper iyo Vitamin B2.

9. Waxay daawaysaa Jil jileeca Lafaha oo waxa ku jira Maadooyinka Calcium, Phosphorus iyo Vitamin A

10. Waxay daawaysaa Appetite la'aanta, sababtane waa maadada Potassium-ka ee ku jirta.

Timirtu waa cunnada ugu haboon ee lagu furo soonka caafimaad ahaan sababtoo ah waxay u roontahay dheefshiidka, waana cunnada sida tartiibka ah calooshu u shiido.

waxaa intaa sii dheer inay dheecannada iyo fitamiinada jirka ku jiro ay isu dheelli tirto markuu qofka muddo gaajaysnaado, waxayna sare u qaadaa appetite-ka qofka iyadoo gaajada si dhakhso ah u yarayso.

 waxaa intaa sii dheer inay gaaska iyo aashitada caloosha ay ka ilaaliso inay dhaawac gaarsiiso dahaarka caloosha, sidaas awgeed waa in aan ku dadaalnaa in soonka aan ku afurnaa timir anagoo sunanda nabigeena suuban raacayno.

Waa maxay cilmiga 'Chiropractic care' ?

Waa maxay  cilmiga  'Chiropractic care' ?

Chiropracticcare  wuxuu diiradda saaraa ciladaha ku yimaada  habdhiska lafaha iyo  muruqyada ( masculoskeletal system) iyo  neerfayasha, iyo saameynta dhibaatooyinkaas ku yeelan karaan caafimaadka guud ee qofka.
cilmigan

Chiropractic waxaa daaha laga qaaday sanadkii 1895.

dhakhtarka cilmigan ku takhasusa waxa loo yaqaan chiropractors ama chiropractic physicians.

5. xanuunadee  ay Dhakhaatiirta Chiropractic Daaweeyaan?

Dhakhaatiirta Chiropractic waxay inta badan daweeyaan xanuunada  sida:

dhabar xanuunka (back pain )
qoor xanuunka ( neck pain)
madax xanuunka ( head ache )
dhaawacyada ka yimaada ciyaaraha kala duwan (sport injury)
dhaawacyada shaqada la xiriira
kalagoysyo xanuunka  ( joint pain)
iyo xanuunada ka dhasha cadaadiska neerfayaasha
 (neuropathic pain|)

waxa la ogaaday in dadka qaba xanuunadan kor ku xusan ee u taga dhakhaatiirta cilmigan ku takhasusay inay ka fiicnaan badan yihiin kuwa la xidhiidha dhakhatiirta guud.

qaabka ay dhakhatirtani wax ku daweeyan waa inay wiistayn iyo taabasho iyo cilad saaris ku sameeyeaan lafdhabarta iyo xangulada iyagoo  adeegsana gacmahooda qaliina aan sameynayn. iyagoo markaa hagaajinaya laftii ama muruqii ciladaysnaa .

waxyaabaha kale ee ay adeegsandaan waxa ka mida

baraf iyo  kulayliye / koronto ay ku carinayaan murqaha
(electrical muscle stimulation )
duugista ( soft tissue message )
jimicsiyada xubnaha shaqadooda gabay ( rehab exercise )

in badan oo xanuunadan leh waxay dareemaan fiicnaansho deg deg ah halka qaar ay laba ilaa sadex wiig ku qaadato inay ka bogsadaan xanuunka

dhakhaatiirtani waxa kula taliyaan si aad uga hortagto xanuunadan kor ku xusan inaad samayso :

jmicsi  joogto ah
miisaan dhimis
cunto caafimad leh cunitaankeed
yareynta welwelka
iska joojinta sigaar cabista
is baadhis caafimad  ( regular check up )

yar yar iyo waaweynba waa  lagu daweyn karaa cilmigan barashadiisa.

aad bay u yartahay ama ma jirto dr ku takhasusay cilmigan in laga helo dhulkeena lkn waa cilmi heer sare ah dadkeenuna aad ugu baahn yihiin.

la wadaag asxaabta

❤Jumca wngsn❤

Xanuunka caadada (Dysmenorrhoea)

Xanuunka caadada (Dysmenorrhoea)

Waxay dumarka intooda badan la kulmaan nooc xanuun caado inta ay noloshooda jirto. Erayga caafimaad ahaan loogu isticmaalo waa dysmenorrhoea. Xanuunka uu keeno caadaada dhiigga waxaa laga dareemi karaa qaybta hoose ee calooshaada, laakin waxuu u faafi karaa dhabarkaaga iyo cajiradaada.

Xanuunka caadada waa xaalad iska dhaco. Waxaa daraasaadka la sameeyay qaarkood sheegayaan in ku dhowaad 75% dumarka dhallinta yar iyo 25-50% dumarka qaan-gaarka ah ay la kulmaan xanuun iyo raaxo la’aan inta ay ka qabaan caadada. Ilaa iyo 20% ee dumar ah, xanuunkaan aad ayuu u qabtaa isaga oo ka joojinaayo inay qabsadaan waxqabadyo maalimeedkooda.

 Xaaladaha badankood xanuunka caadada waxay tahay wax-yeelaynta xun ee ka timaadda hab-socodka dabiiciga ah ee caadada. Si kastaba ha noqotee, mar-marka qaarkood, waxuu xanuunka caadada noqon karaa natiijada ka soo baxdo xaalad caafimaad ee gaar ah.

Waxaa xanuunka caadada lagu daawayn karaa guriga. Hase-yeeshee, haddii xanuunka caadadaada u aad u daran yahay, waxaa u baahan doonaa inaad u tagto dhakhtar.

#Calaamadaha

Calaamadda ugu wayn e xanuunka caadada waa murqo xanuun ku dhaca calooshaada hoose. Mar-mar, waxuu xanuunka kuu qabanayaa si xoog leh, waqtiyo kalena waxuu ahaan karaa xanuun fudud, laakin joogsi la’aan ah. Waxuu xanuunka caadada mar-mar u faafaa dhabarkaaga iyo cajiradaada. Waxaad kale oo ogaan kartaa in xanuunka ku qabto uu ku kala duwanaado caado walbo. Ayadoo dheeraad u ah xanuunka calooshaada hoose, waxaa kale kugu dhici karo calaamado kale, sida madax xanuun, labbo-labbo, daalid, war-wareerid, iyo shuban.

Waxuu caadi ahaan xanuunka caadaada bilaabanayaa markii uu dhiigga bilaabanaayo, inkasto oo ay dumarka qaarkood xittaa ay la kulmi karaan xanuun dhoowr maalin ka hor intuusan bilaaban caadada. Waxuu xanuunka caadada socon doonaa 12-24 saacadood, inkasto oo xaaladaha xun ku hayn karo dhoowr maalin. Xanuunka wuxuu badanaa ugu xun yahay markii dhiig-baxaada caadada ugu badan yahay.
Xanuunka caadada waxuu caadi ahaan ku fiicnaanayaa markii aad sii waynaato. Dumar badan waxay sidoo kale dareemaan fiicnaansho ka dib markii ay carruur dhalaan.

#Sababaha

Xanuunka caadaada badanaa waa wax-yeelaynta xun ee hab-socodka dabiiciga ah caadada dhiigga jirkaaga. Waxuu xanuunka caadada dhacaa markii derbiga muruqeed ee ilmo-galeenka is-qabsado (adkaado). Inta ay jirtoo caadadaada, derbiga ilmo galenkaaga wuxuu isku qabanaaya si culus, sidii uu je-jebiyo dhiigga saaran derbiga kana dhigo caadadaada bil walba kugu dhaca. Waxuu hab-socodkaan keeni karaa inuu jirkaaga sii daayo kiimikada keenayso xanuunka. Inta aad ku jirtid caadada dhiigga, waxuu kale uu jirkaaga soo saarayaa koox kale oo kiimiko ah, ee loo yaqaano prostaglandins.

Waxuu kiimikadaan ku dhiiri-gelinaayaa murqaha ilmo galeenka inay si aad ah isku qabsadaan, iyaga oo kordhinaayo heerka xanuunka. Waxaa jiraan labo nooc oo waa-wayn ee xanuunka caadaada. Dysmenorrhoea’da koowaad waa wax-yeelayn xun ee caadi ah ee ka timaaddo caadada. Waxaa dysmenorrhoea’da labaad sababo xaalad gaar ah. Qaar ka mid ah xaaladaha keeni karaan dysmenorrhoea-da labaad waxaa ka mid ah endometriosis (waa markii unugyada ilmo galeenka ay bilaabayaan inay ku koraan ilmo galeenka dibeddiisa), fibroids (burada aan xumayn ee ku dhaco ilmo galeenka) iyo cudurka bararka miskaha (waa bukasho ku dhaco xubnaha dhalidda ee gudaha). Qalabka uurka looga hortago ee minka la dhex dhigo wuxuu xittaa mar-mar keeni karaa xanuunka caadada.

#Baaritaanka cudurka

Waxay dumar aad u badan ee la kulmaan xanuun caado fudud oo lagu daaweeyn karo guriga. Hase-yeeshee, waa inaad kala xiriirtaa dhakhtarkaaga waxii talosiin ah haddii caadadaada kuu keenayaan xanuun aad u daran. Inkasto badanaa xaaladaha xanuunka caadada uusan sababin xaalad gaar ah, waxuu dhakhtarkaaga dareemi karaa inay tahay laga maarmaan in la sameeyo baaris jireed si loo ogaado haddii ay jiraan xaalado kale ee xanuunka keeni karo. Haddii xanuunkaaga caadada uusan wax jawaab ah ka bixinaynin daawaynta, ama haddii uu dhakhtarka u malaynaayo inay keentay xaalad gaar ah, waxaa laguu gudbin karaa dhakhtarka dumarka. Waxuu samayn doonaa dhoowr baaris iyo habab-socod si loo ogaado sababta keentay xanuunkaaaga caadada.
Waxaa baaritaanada ku jiri karaan pelvic ultrasound (oo ah baaritaan computer sidii loo soo saaro muuqaalka xubnaha dhalidda ee gudaha ku jiro) ama laparoscopy (oo la gelinaayo microscope yar meel laga jeexay caloosha hoose). Waxaa kale oo uu baahan kartaa hysteroscopy (oo ah sawir qaade yar ee la marsiinaayo cawradaada lana gaarsiinaayo ilmo galeenkaaga).

#Daawaynta

Waxaa xanuunka caadada caadi ahaan lagu daawayn karaa guriga. Inkastoo suurto gal ah inaadan awoodin inaad iska wada joojisid xanuunka, waxaa jiraan tillaabooyin kaa caawini karo in la qafiifiyo, ama in la dhimo. Jimicsiga, in la qandiciyo calooshaada hoose, ama in la samaysto qubays qandacan, waxay kaa caawini karaan in la dhimo xanuunka. Farsamooyinka daliigidda iyo nasashada xittaa way kaa caawini karaan. Xaaladaha xanuunka caadada badankooda, waxuu dhakhtarka kuugu la talinayaa inaad qaadatid daawada lagu magacaabo non-steroidal anti-inflammatory drug (NSAID), sida ibuprofen. NSAID waxuu wax u qabtaa qiyaas ahaan ilaa 70% ee dumarka qabo xanuunka caadada dhiigga. Haddii uu NSAIDs wax kuu tari wayo, waxaa lagu qori karaa xanuun-joojiye ka xoog badan. NSAID ma ku habbbono dadka qabo neef, kuwa qabo xanuunka gaaska, killiyaha ama beerka, ama dumarka uurka leh, ama naas-nuujinaayo. Waa inaan la siinin carruurta ka yar 16 sano Asbiriin.

 Haddii aad u baahato daawada looga hortago dhalmada, waxaa laguu qori karaa kaniiniyada isku dhafan ee laga qaato afka loogana hortegaayo dhalmada. Noocaan kaniini wuxuu dheeraad ugu yahay ka hortagga uurka, inuu xittaa yarayo xanuunka caadada. Haddii xanuunkaaga caadada u keenayo xaalad gaar ah, daawayntaada waxay ku xirnaan doontaa xaaladda keentay xanuunkaaga.



#Ref Somali.doc.