GASTARIC: Caabuqa Calooleedka ama Gaastiriga

Gaastiriga: Waa cuncun iyo barar ku dhaca dahaarka caloosha waxayna soo saartaa ashito markii ay jirto daciifnimo ama dhaawac soo gaadha lakabka difaaca ee darbiga gudaha ee caloosha oo sababa barar caloosha, caabuqaasina Waxay keentaa astaamo ay ka mid yihiin calool xanuun daran iyo dhibaatooyinka dheef shiidka.

kiisaska badankood waxaa sababa infekshinka bakteeriyada H. pylori. Waxa loo qaybiyaa laba nooc, tan koowaad waa mid daba-dheer, astaamuhu waxay socdaan muddo dheer, tan labaadna waa tan daran, astaamaha waxaa loo diiwaangeliyaa muddo gaaban oo u dhexeysa dhowr maalmood oo keliya.

Sababaha Cudurka Gaastiriga 

Infekshanka jeermiska bakteeriyada caloosha (H. pylori).

Adeegsiga qaar ka mid ah daawooyinka sababa waxyeellada dhinaca caloosha, sida asbiriin ama ibuprofen, gaar ahaan markii la isticmaalo wakhti dheer. 

Xaaladaha qaarkood ee la xidhiidha walaaca daran.

Infekshanka fayrusyada loo yaqaan 'CMV' ama 'Herpesvirus' (HSV). 

Isticmaalka xad-dhaafka ah ee cabitaanka khamriga .

Infekshannada cudurrada iswada (Autoimmune). Mar-marka qaarkoodna waxaa keena quraac la'aanta aroortii.

Astaamaha gaaska

Rabitaanka cuntada oo yaraata, 

Miisaanka o yaraada. 

Labalabo iyo matag 

Xanuun caloosha ah . 

Midab saxaro oo isbeddela oo mararka qaarkood dhiig leh saxarada.

Matag joogto ah, oo mararka qaarkood dhiig la socdo. 

Shuban. 

(Baadhitaanka cudurka )

Kadib marka la ogaado astaamaha, Baaritaanka dhiiga iyo saxarada ah waa in la sameeyaa si loo ogaado bakteeriyada keenta cudurka. 

Baadhitaan shaybaadh oo saambalka laga soo qaaday bakteeriyada si loo ogaado bakteeriyada keenta cudurka.

Baaritaanka endoscopy ee qaybaha sare ee mindhicirka. 

Baadhitaanka shucaaca ee sawirka raajada ee qaybta sare ee dheef-shiidka.

kamirada afka lagaliyo,dhiig qaadista iyo 

saxaro baadhista.

Daaweynta gaaska

Daawooyinka yareyn kara aashitada caloosha oo ka mid ah

Omeprazole (omeprazole)

Esomeprazole (esomeprazole) Pantoprazole (Pantoprazole) 

Famotidine (famotidine) 

Daaweynta jeermiska caloosha oo lagu daaweeyo antibiyootiga, waxay kuxidhantahay nooca bakteeriyada keenta

(Erythromycin) Erythromycin (Ciprofloxacin) Ciprofloxine 

(Amikacin) Amikicin 

(Amoxicillin) amoxicillin 

(Cefixim) Cefixim 

(Doxycyclin) Doxycyclin

dhibaatooyinka uu qofka u keeno 

1- Dhiig la,aan

2- Cancer

3- Nafaqa daro

4- eerno

Abdikadir M. Abdullahi 

Waa maxay cillada naaso bararka?

-Cilladaan waxaa caafimaad ahaan loo yaqaannaa "#Gynecomastia" oo ah macnaheeda naasaha oo weynaada 

 ragga intaba.

Cilladaan waxay ka timaadaa khalal ku dhaca hormoonnada ragga khaas ahaan labada hormoon ee loo kala yaqaanno "#Estrogen" iyo "#Testosterone".

Naaso bararka wuxuu ku dhici kartaa hal ama labada naas, marmarka qaar way kala weynaan karaan, qofkana wuxuu dareemi karaa danqasho naasaha ah.

Marmarka qaar waxaa dhici karto in ibta naasaha ay ka yimaadaan dheecaan ama qoyaan yar.

👉Maxay dhibaato caafimaad ay keeni karaan?

Cilladaan ma ahan mid halis oo qofka caafimaadkiisa dhibaato u geysan karto laakiin waxay qofka u saameyn kartaa nafsiyan maadaama uusan qofka fikrad ka heysan cilladaan, badanaa dhalinyarada way ka xishoodaan inay qof u sheegaan ama dhakhtar ay la tashtaan.

Xishoodka siyaada

da ah waxay keentaa in qofka uu qarsado uuna iska ilaaliyo inuu dhexgalo bulshada si aan loo fahmin ama la ciyaaro dhalinyarada kale khaas ahaan ciyaaraha jimicsiga, dabaasha IWM.

Badanaa xilliga qaangaarka ayay ku badan tahay wiilasha, wayna iska baaba'daa daawo la'aan laakiin haddii ay sii jirto ama joogto noqoto waa in daawo loo raadsado.

Cillada ugu weyn waxay ka timaadaa markii uu yaraado hormoonka loo yaqaanno "#Testosterone" ama uu bato hormoonka "#Estrogen".

👉Waa maxay daawooyinka naasaha barariya?

Waxa ugu badan ee khalkhalka galin karo heerarka hormoonadaa waxaa ugu badan daawooyinka, khaas ahaan kuwaan hoos ku xusan:

1- Daawooyinka loo qaato qanjirka borostaatada, akhriso waxa qanjirka prostate-ka uu yahay: 

2- Daawada kaadida dareerisa ee loo yaqaanno "#Spironolactone" oo la siiyo dadka ay caloosha ama jirka kale biyaha ka galaan

3- Daawooyinka loo qaato AIDS-ka

4- Daawooyinka welwelka ama hurdo la'aanta loo qaato sida "#Diazepam-ka"

5- Daawooyinka diiqada iyo niyad jabka loo qaato sida "#Amitryptaline"

6- Daawooyinka qallajiyayaasha qaar "#Antibiotics"

7- Daawada gaaska loo qaato ee magaceeda la yiraahdo "#Cimetidine"

8- Daawooyinka kansarka loo qaato "Chemotherapy"

9- Daawooyinka wadnaha loo gaato ee "#Digoxin" iyo kuwa dhiig-karka yareeya ee loo yaqaanno "#Clacium_channel_blockers"

👉Waa maxay xanuunada naasaha barariya?

Xanuunada ay la socon karaan naaso bararka ragga waxaa ka mid ah:

1- Cillad lagu dhasho ee hormoonnada la xiriirto

2- Cayilka iyo duqnimada, ragga da'da ah oo cayilan waa lagu arkaa xaaladdaan.

3- Burooyinka ka soo baxo xiniinyaha ama qanjirrada hormoonnada kontoroola

4- Kacsanaanta qanjirka thyroidka

 6- Howlgabka beerka.

7- Nafaqo-darrada iyo gaajada

Waxaa jiro daawo dhireedyo dhowr ah oo shaah ahaan loo cabo, qaarne shaambooyin iyo saabuunno laga sameeyay oo la arkay in naasaha ay barariyaan sidaa awgeed haddaa rabtid in aad geedo daaweed isticmaasho la tasho takhtarkaaga.

👉Sidee loo baaraa naaso bararka?

Dhakhtarka wuu ku waraysan doonaa, haddii ay jiraan wax daawo ah aad isticmaashay ama haddii aad xanuuno kale aad qabtid oo keeni kara cilladaan, kadib wuxuu kuu diri doonaa baaritaanno dhiig iyo qalabka computer oo naasaha la saaro, way dhici kartaa in uu takhtarka u baahdo baaritaanno dheeraad ah sida in xaniinyaha la baaro, maskaxda qanjirrada ku jiro la fiiriyo.

Waa muhiim in la kala sooco waxyaabah u ekaan karo bararkaan sida kansarka ku dhaca naasaha, naasaha baruurta leh iyo caabuq barariyay naaska intaba.

👉Sidee loo daaweeyaa naaso bararka?

Badanaa xaaladaan uma baahna daawo way iska baaba'daa laakiin haddii ay xanuun keento ama bararka uu sii kordhayo ama qofka ay dhibaato muuqaaleed ku hayso waa in laga daaweeyaa iyadoo la siinayo daawooyin loogu tala galay.

Waxaa kaloo muhiim ah in qofka laga daaweeyo xanuuanda kale ee keeni kara cilladaan, lagana fogaado daawooyinka naasaha barariyo.

marmarka qaar daawooyinka waxba ma taraan oo qofka wuxuu u baahan karaa in la qalo oo qanjirrada ama baruurta naasaha ku samaysantay la soo saaro.

Waa muhiim haddii aad xilliga qaangaarka ku jirtid in aad arintaan u fahantid wax si dabiici ku imaan kara, haddii ay dhibaato kaa haysato xagga la dhaqanka bulshada, xilliga iskuulka ama waqtiga ciyaaraha waa in aad la tashataa waalidiintaada iyo macallimiinta.

Cudurka GALAHA

Wax badan ka ogow cudurka ugu

badan ee sababo dhalmo la'aanta

ragga iyo waxa sababo.

Galaha  waa marka ay balaartaan qaar ka mid ah xididada dhiiga ka celiya xaniinyaha waxaana dhacdo in xididadi dhiiga celin laha shaqadooda gabaan dhigana dib u soo laabtaan  arintas waxa ka dhalan karto in dhiiga mesha fariistan halka dhiigas ay sideen waxyaabo wasaq ah lana rabay in wadnaha la geeyo hadii ay mesha fariistan waxa dhaceso in aan mesha la kenin dhiig nadiif ah hadaba xididadaas waxa ay ka qeeb qaataan in ay nafaqeeyaan xaniinyaha kana qeeb qaatan soo saarista shahwada  .

gallaha waa cudurka ugu badan ee sawabo dhalmo la' aanta ragga waxa uuna sawaba in ay yaraato soo saarista shahwada sido kale waxa u sawabaa in ay yaraato tayada shahwada 

gallaha waxa o sawaba in kobaca xaniinyaha yaraado xaniinyahana noqdaan kuwa aad u yar yar 

gallaha waa cudurka ugu badan ee sawaba madhalesnimada ragga 

CALAAMADAHA GALAHA 

 

1-xanuun daran oo ah xaniinyaha iyo saracyada.

2-xanuunka waxa o daranyahay marka qofka istaagsanyahay 

3-xanuunka maalinki ayuu aad u daranyahay 

4-xanuunka waxa uu yaraada marka qofka dhabarka u seexdo 

4-xaniinyaha o aad u laalaadsamo 

5-madhalesnimo 

MAXA SAWABO GALLAHA

1-inta badan gallaha waxa sawabo mala garanaayo lakiin waxaa la dhahaa xididada dhiiga celiya ee ku yaal xaniiinyaha marka ay waynaadaan in shaqada gabaan dhiigana halkaa fariisto dhiiga hadii oo halkaa fariisto waxaa dhici karta in dhiig nadiif ah aan meesha imaan taasna waxay carqalad galineesaa shaqada xaniinyaha oo aheed in shahwo tayo iyo tiro leh la soo saaro 

2- buro ka soo baxdo caloosha ama kaadi heesta waxay sawabi kartaa vericole 

varicocele inta badan waxa lagu arkaa qeebta bidix ee xaniiyaha 

HEERARKA GALLAHA

heerka 1aad: inta badan varicelka lama arko mana la daremo ilaa dhaqatar arko 

heerka 2aa: mala arko lakiin marka gacanta lagu taabto wala dareema

heerka 3aad: si caadi ah ayaa lo arkaa 

heerka 4aad: si cad lo arkaa waxaana la arkaa xididada o sida gooryaanka cml u duudoban  

DHIBAATOOYINKA GALLAHA

1-in aay yaraadaan xaniinyaha 

2-ma dhalesnimo

GOORME LAQALAAYA GALAHA

1-haddii varicocelka aad u waynaato 

2- haddii lamaanaha laga diwaan galiyay ma dhalesnimo 

3-hadii baaritaan shahwada ah la sameeyo lana arko in ay qaldantahay tayada iyo tirada shahwada

 

W/Q talooyin caafimaad

share dheh walaal 

mahadsanidiin

ANSHAXA CAAFIMAADKA(MEDICAL EYHICS

Qofkasta oo ah doctor ama xirfadle caafimaad waxaa laga rabaa inuu ilaaliyo xeerarka uu leeyahay caafimaadku, Si looga fogaado in la dhibaateeyo bukaanka ama dhibaato ay idin dhex marto xirfadle caafimaad iyo bukaanka.

Hadaba waxa jira 4 xeer oo muhiim ay tahey inuu ilaaliyo xirfadlaha caafimaad.

1_#Autonomy:-bukaanka(pateint) ama qofka la socda (informed consent) oo wakiilka ah waxa uu xaq u leeyahay inuu wax ka ogaado go'aanada caafimaadkiisa ku saabsan, fikir ama talo, waana inuu og yahay faa'idada iyo khatarta ka iman karta dawada uu qaadanayo ama qaliinka lagu samaynaayo, dhakhtarka ama xirfadlaha caafimaad ayaa laga rabaa inuu fahansiiyo.

2_#Justice:-adeega caafimaad ee la siinayo bukaanada waa inuu ahaada mid cadaalad ku salaysan, si siman waa iney bukaanada adeega caafimaad uhelaan, ayadoon loo eegayn midab,jinsi,qaraabo,lacag........IWM

3_#Beneficence:-markasta ku dedaal inaad usameyso bukaanka wax u wanaagsan caafimaadkiisa, Si taas loo helo Doctor-ka ama xirfadlaha caafimaad waxaa laga rabaa inuu ahaado mid update ah, lana socda waxa kasta oo is bedelaaya ee caafimaadka ku saabsan, wax badan waa inuu akhriyaa, si uu uhurumariyo aqooontiisa, tababar badan waa inuu qaata.

4_#Non_maleficence:-Hadii aadan bukaanka wax fiican u sameyn karin waqtiga haka ridin ee iska gudbi ama la tasho qof kaaga aqoon badan.

ugu danbeyntii Doctor-ka ama xirfadlaha caafimaad waa inuu markasta ku dedaala qancinta bukaanka xanuunsan, ee usoo raadsadey adeeg caafimaad, masuulyad adagna waa inaad iska saarta si uu dareemo, madaama aad hadii uu hal naf badbaadiyo ay la mid tahay isagoo umad dhan badbaadiyay

ومن أحياها فكأنما أحيا الناس جميعا

Fadlan la wadaag asxaabtaada fariintan.

Mahadsanid🥰