Dhabar xanuunka waa sababaha ugu badan ee dadku u aadaan dhakhtarka ama shaqada uga maqnaadaan, waana sababta ugu weyn ee naafonimada adduunka oo dhan.
Nasiib wanaag, waxaad qaadi kartaa tallaabooyin aad kaga hortageyso ama aad ku yareynayso inta badan dhacdooyinka xanuunka dhabarka. Haddii ka hortaggu guuldareysto, daaweynta guriga ee fudud iyo makaanikada jirka ee saxda ah badanaa waxay bogsiinayaan dhabarkaaga toddobaadyo yar gudahood waxayna sii wadi doonaan inay shaqeeyaan. Qalliin si dhif ah ayaa loogu baahan yahay in lagu daaweeyo xanuunka dhabarka.
Astaamaha
Xanuunka dhabarku wuxuu u dhexeeyaa murqo xanuun ilaa xabad, gubasho ama dareemid mindi. Intaas waxaa sii dheer, xanuunka ayaa laga yaabaa inuu u soo baxo lugtaada ama wuxuu uga sii darayaa laabashada, qallooca, qaadista, istaaga ama socodka.
Goorme dhakhtar la aadi karaa?
Xanuunka dhabarka badankiisa si tartiib tartiib ah ayuu ugu fiicnaadaa daaweynta guriga iyo is-daryeelidda, badanaa toddobaadyo gudahood. La xiriir dhakhtarkaaga haddii dhabar xanuunkaagu:
1. Ku adkeysanaya dhowr toddobaad
2. Aad u daran oo uusan ku fiicnayn nasashada
3. Wuxuu ku fidaa hal ama labada lugood, qaasatan hadii xanuunku ka hooseeyo jilibka
4. Wuxuu keenaa daciifnimo, kabuubyo ama cuncun hal ama labada lugood
5. Waxaa weheliya miisaan lumis aan la faahfaahin
6. Marar dhif ah, xanuunka dhabarku wuxuu tilmaami karaa dhibaato caafimaad oo daran. Raadi daryeel degdeg ah haddii dhabar xanuunkaagu:
7. Wuxuu keenaa dhibaatooyin cusub oo saxaro ama kaadi haysta
8. Waxaa weheliya qandho
9. Waxay raacdaa dhicid, dhabarka u garaac ama dhaawac kale
Sababaha
Xanuunka dhabarka oo hooseeya oo ay sababaan xumaanshaha laf-dhabarka iyo dhaawaca.
Xanuunka dhabarka ayaa badanaa soo baxa sabab la'aan oo dhakhtarkaagu ku aqoonsan karo baaritaan ama daraasad sawir leh. Xaaladaha badanaa lala xiriiriyo xanuunka dhabarka waxaa ka mid ah:
1. Murqo ama murqo xanuun. Qaadista culus ama dhaqdhaqaaq naxdin leh oo kadis ah ayaa culeys saari kara murqaha dhabarka iyo isgoysyada lafdhabarta. Haddii aad ku jirtid xaalad jireed oo liidata, culeys joogto ah oo dhabarkaaga ku haya wuxuu sababi karaa murqo xanuun.
Bulging ama diskiga dillaacay. Cajaladuhu waxay u dhaqmaan sida barkin udhaxeysa lafaha (vertebrae) ee lafdhabartaada. Qalabka jilicsan ee ku dhex jira diskugu wuu soo bixi karaa ama dillaaci karaa oo ku riixi karaa neerfaha. Si kastaba ha noqotee, waxaad yeelan kartaa barar ama dillaac disk aan lahayn dhabar xanuun. Cudurka 'Disk disease' waxaa badanaa lagu arkaa dhacdo ahaan marka aad yeelato raajo laf-dhabarka sababo kale awgood.
Arthritis. Cudurka 'Osteoarthritis' wuxuu saameyn ku yeelan karaa dhabarka hoose. Xaaladaha qaarkood, arthritis-ka laf-dhabarka wuxuu u horseedi karaa cidhiidhi ah booska ku wareegsan laf-dhabarka, xaalad loo yaqaan 'stenosis spinal'.
Cudurka Osteoporosis. Laf-dhabartaada ayaa horumarin karta jabka xanuun leh haddii lafahaagu noqdaan kuwa jilicsan oo jajaban.
Sababta xanuunka dhabarka u hooseeya?
Waxyaabaha halista ah
Qof kastaa wuu horumarin karaa xanuunka dhabarka, xitaa carruurta iyo dhalinyarada. Arrimahan ayaa laga yaabaa inay kugu ridaan khatar weyn oo ah inuu kugu dhaco xanuunka dhabarka:
Da'da. Xanuunka dhabarka ayaa aad ugu badan markaad weynaato, wuxuu bilaabmaa qiyaastii 30 ama 40 jir.
Jimicsi la’aan. Muruqyo daciif ah, oo aan dhabarkaaga iyo caloosha la isticmaalin ayaa laga yaabaa inay u horseedaan xanuun dhabarka ah.
Miisaanka xad-dhaafka ah. Miisaanka jidhka ee xad-dhaafka ahi wuxuu culeys dheeri ah saarayaa dhabarkaaga.
Cudurada. Noocyada arthritis-ka iyo kansarka qaarkood ayaa gacan ka geysan kara xanuunka dhabarka.
Qaadista aan habboonayn. Isticmaalka dhabarkaaga halkii aad ka isticmaali lahayd lugahaaga waxay kuu horseedi kartaa dhabar xanuun.
Xaaladaha cilmu-nafsiga. Dadka u nugul niyad-jabka iyo walaaca waxay umuuqdaan inay leeyihiin halista ugu weyn ee xanuunka dhabarka.
Sigaar cabid: Sigaar cabayaashu waxay kordhiyeen heerarka xanuunka dhabarka. Tani way dhici kartaa sababtoo ah sigaarcabku wuxuu keenaa qufac badan, taas oo u horseedi karta saxannada herniated. Sigaar cabiddu waxay kaloo yareyn kartaa socodka dhiigga ee lafdhabarta waxayna kordhisaa halista lafa-beelka.
Ka Hortagga
Waxaa laga yaabaa inaad ka fogaato xanuunka dhabarka ama aad ka hortagto soo noqoshadiisa adoo hagaajinaya xaaladaada jireed iyo barashada iyo ku celcelinta makaanikada jirka ee saxda ah.
Si dhabarkaaga u ahaado mid caafimaad qaba oo xoog leh:
Jimicsi. Hawlaha jimicsiga ee saamaynta yar-yar - kuwa aan culeyska saarin ama aan dhabarkaaga u murgin - waxay kordhin karaan xoog iyo adkaysi dhabarkaaga ah waxayna u oggolaan karaan muruqyadaadu inay si fiican u shaqeeyaan. Socodka iyo dabaasha ayaa ah xulasho wanaagsan. Kala hadal dhakhtarkaaga howlaha aad isku dayi karto.
Dhis murqaha iyo dabacsanaanta. Jimicsiga muruqyada caloosha iyo dhabarka, kuwaas oo xoojiya xuduntaada, waxay caawiyaan xaaladda murqahaas si ay u wada shaqeeyaan sida maqaarka dabiiciga ah ee dhabarkaaga.
Joogto miisaan caafimaad leh. Miisaan culus ayaa muruqyada dhabarka. Haddii aad cayillan tahay, hoos u dhigidda ayaa ka hortagi karta xanuunka dhabarka.
Sigaar joojinta Sigaar cabiddu waxay kordhisaa halista xanuunka dhabarka oo hooseeya. Khatartu waxay ku sii kordheysaa tirada sigaarka maalin kasta la cabo, sidaas darteed joojinta waa inay gacan ka geysataa yareynta halistaas.
Ka fogow dhaq-dhaqaaqa qalloocinaya ama dhabarka miijinaya. Si habboon u isticmaal jirkaaga:
Caqli istaag. Ha liicin Joogtee meel miskaha oo dhexdhexaad ah. Haddii ay tahay inaad istaagto muddo dheer, dhig hal cag sagxad cag yar si aad wax uga qaaddo culeyska dhabarkaaga hoose. Cagaha kale. Joogitaanka wanaagsan wuxuu yareyn karaa culeyska murqaha dhabarka.
Caqli fadhiiso: Xullo kursi leh dhabarka hoose ee garabka, kuraasta gacanta iyo salka wareegga. Barkin ama tuwaal duuban oo aad ku dhigto dhabarkaaga yar ayaa ilaalin kara qalooca caadiga ah. Jilbahaaga iyo miskahaaga heer ka dhig. Badal booskaaga, ugu yaraan nus saac kasta.
Sare u qaad caqli Iska ilaali qaadista culus, hadday suurogal tahay, laakiin haddii ay tahay inaad wax culus qaaddo, lugahaaga u daa inay shaqada qabtaan. Dhabarkaaga toos u hay - maroojin - oo jilbaha u laabo oo keliya. Ku hay culeyska jirkaaga. Raadi lammaane kor u qaadaya haddii sheygu culus yahay ama xun yahay.
W/Q: Abdikadir M. Abdullahi
