WAA MAXAY MADHALAYSNIMO.

 WAA MAXAY MADHALAYSNIMO?

Allah SW ayaa bixiya ilmaha balse waxaa jira cilado badan oo sabab u noqon kara in aad ilmo dhali waydo,

Waa in aadan awood u lahayn in aad uur yeelato,dumarka kaliya ma ahan qofka madhalaysnimadu ay ku dhici karto balse ragga ayaa iyaguna sidoo kale yeelan kara madhalaysnimada.

Madhalaysnimadu ma ahan micnaheedu in ay dhamaatey riyadaadii ahayd in aad ilmo dhasho balse qadarta alle iyada oo ay jirto ama la tijaabinayo adiga samirkaada ayaa laga yaaba in ay kugu qaadato in aad ilmo hesho hadaad samirto waqti dheer,

Lamaanayaasha qayb kamid ah si ay ilmo u dhalaan waxay u baahanyihiin gargaar caafimaad in loo fidiyo hadii dhakhaatiirtu ay awood u yeeshaan ciladaha jira in ay xaliyaan.

MAXAA SABABI U NOQON KARA IN AAD ILMO DHALI WAYDO?

Ragga iyo dumarkaba dhibaatada ilmo la'aanta waa u simanyihiin dumarka kaliya wax ku gaar ah ma ahan sida ay Soomaalidu aaminsantahay oo mar walba waxaa eeda ilmo la'aan dusha laga saara haweenka,

Hadaba dabeecadahaan oo aad yeelato ayaa sabab u noqon kara in aad ilmo dhali waydo.

- in aad da'weyntahay 

- in aad sigaarka cabto

- in aad leedahay xanuunada ku faafa      galmada

- miisaankaada oo badan ama aad u yar

- in aad qamri badan ama tubaako badan ama shiishad ama qaad badan aad isticmaasho ama taabuu.

MEELAHA AY CILADUHU KA JIRI KARAAN EE SABAB U NOQDA IN AADAN UUR QAADIN

1= UGXANTA

-  ukumo haweeneyda oo aan lagu diyaarin xilliga wareegga caadada.

- ukumaha aan laga soo sii daynin ugxansidayaasha

- gabi ahaan cilad ku timaada ugxansidaha haweeneyda

2=  BACRIMINTA

- in ay xirmaan toobooyinka ukumaha iyo shahwaadku ay maraan si ay ugu xiraan makaanka.

- dhaawac afka ilmo galeenka ku yimaada.

- shahwada ninka oo aad u yar 

-  dhibaatoyin ku yimaada shahwada ragga.

-  shahwada ragga in ay awood u yeelan waydo in ay gaarto meeshii la rabey.

- dhaawac gaara makaanka haweeneyda

- awood yari ku timaada ama in gabi ahaanba qayb kamid ah la waayo dheecanada ka qayb qaada bacriminta.

MALAGA DAAWOOBI KARAA CILADAHAAN?

 

Haa si fudud ayaan u dhihi karnaa inta badan  ciladaha madhalaysnimada keena waa la xalin karaa,

Balse in la xaliyo waxa ay ku xirantahay in la ogaado ciladu ama dhibaatadu halka ay ka jirto.

TALO SOO JEEDIN

Haka niyad jabin lamaanahaaga wll hadaad ilmo heli waydaan hal sano labo sano 10 sano 30 sano oo aad is qabteen isku samra allah ayaa ilmaha bixiyo oo cidii uu dooona siiya waxaa jira dad badan oo 30 sano is qabey oo aan ilmo  helin balse Allah SW uu siiyey sanaddii 31aad kadib arooskooda mataanayaal,

Waxaan idin kugula talin lahaa in aad booqataan dhakhaatiirta ku takhasusey arimaha la xiriira ilmo la'aanta waxaa laga yaaba cilad yar oo la xalin karo in ay midkiin haysato dhakhtarkaasna illaahay uu waafajiyo kadibna aad ilmo heshaan....

U Gaarsiiya asxaabtiina wll sida aan idiin soo gaarsiiyey oo u SHARE gareeya si ay uga faaiideystaan ama halkan uga waca.

Mahadsanidiin

Share

Abdikadir M. Abdullahi 

TB da laf- dhabarka ( POTT’s DISEASE ).

 TB da laf- dhabarka ( POTT’s DISEASE )

 

Waa maxay Qaaxadu ama  TB du ?

Qaaxada oo inta badan loo yaqaano TB waa cudur faafa. Waxa sababa nuuc kamida bacteria da loona yaqaan Mycobacterium Tuberclouses , badana waxay ku dhacda sanbabaha lkn waxay gaarta ama ay saamaysa meela badan( extra-pulmonary ) oo ay kamid tahay laf dhabarta oo aan si gooni ah uga hadli doono

Ku dhowaad 1/3 dadka adduunka ku nool waxay la bukaan qaaxada. Ku dhowaad 8 milyan oo qof ayaan sanadkiiba qaada qaaxada, sanadkiina waxaa u dhinta in ku dhow 2 milyan. Dalka Turkiga  ku dhowaad 25,000 ayaa sanadkiiba qaada cudurkaas in kale oo ku dhow 1,000 ayaa u dhinta cudurkaan

#TB_da_laf_dhabarta ( POTT’S DISEASE )

Tiibishada lafdhabarta waa xanuun ku badan dhulka soomaalida, waa xanuun qofka naafayn karo laakiinse la daawayn karo haddii waqti hore la ogaado.

Badanaa jeermiska qaaxada keeno wuxuu ka tagaa sambabada isagoo raacayo qulqulka dhiigga, kadibne wuxuu ku faafaa meelaha dhaw dhaw sida lafdhabarta halkaas oo uu ku tarmo, muddo kadib wuxuu baab'iyaa carjawda "disc"-ka u dhaxeeyo ricirrada lafdhabarta, kadib lafdhabartii ayaa isku soo dunto ( Pott’s disease )

Haddii aan xanuunkaan laga gaarin, 

lafdhabarta isku soo duntay waxay dhaawici kartaa neerfaha xangullaha, taasoo keeni karto inuu qofka ka naafoobo qeybta hoose ee jirka, kaadida iyo saxaradane uu xakamayn kari waayo.

Badana xanunka TB da laf dhabarta ( Potts disease ) sahal laguma ogaado oo waxa lagu baraaruga mar dhaawac ay gaarsiisay cinjirkii iyo laftii dhabarkaba waliba qaybta hoose ee LUMBERka

Cudurkaan TB da lafaha hadii aan la dawayn ugu danbayn wuxu sababi karaa laf dhabartii oo dhumisa qaab dhismeedki sida ( GASAR ama Tuur oo kale qofku inuu yesh )

Iyo walibain gabi ahaanba uu noqdo paralyse

 

#ASTAAMAHA TB da laf- dhabarka ( POTT’s DISEASE ) 

Waa maxay Qaaxadu ama  TB du ?

Qaaxada oo inta badan loo yaqaano TB waa cudur faafa. Waxa sababa nuuc kamida bacteria da loona yaqaan Mycobacterium Tuberclouses , badana waxay ku dhacda sanbabaha lkn waxay gaarta ama ay saamaysa meela badan( extra-pulmonary ) oo ay kamid tahay laf dhabarta oo aan si gooni ah uga hadli doono

Ku dhowaad 1/3 dadka adduunka ku nool waxay la bukaan qaaxada. Ku dhowaad 8 milyan oo qof ayaan sanadkiiba qaada qaaxada, sanadkiina waxaa u dhinta in ku dhow 2 milyan. Dalka Turkiga  ku dhowaad 25,000 ayaa sanadkiiba qaada cudurkaas in kale oo ku dhow 1,000 ayaa u dhinta cudurkaan

 TB_da_laf_dhabarta ( POTT’S DISEASE )

Tiibishada lafdhabarta waa xanuun ku badan dhulka soomaalida, waa xanuun qofka naafayn karo laakiinse la daawayn karo haddii waqti hore la ogaado.

Badanaa jeermiska qaaxada keeno wuxuu ka tagaa sambabada isagoo raacayo qulqulka dhiigga, kadibne wuxuu ku faafaa meelaha dhaw dhaw sida lafdhabarta halkaas oo uu ku tarmo, muddo kadib wuxuu baab'iyaa carjawda "disc"-ka u dhaxeeyo ricirrada lafdhabarta, kadib lafdhabartii ayaa isku soo dunto ( Pott’s disease )

Haddii aan xanuunkaan laga gaarin, 

lafdhabarta isku soo duntay waxay dhaawici kartaa neerfaha xangullaha, taasoo keeni karto inuu qofka ka naafoobo qeybta hoose ee jirka, kaadida iyo saxaradane uu xakamayn kari waayo.

Badana xanunka TB da laf dhabarta ( Potts disease ) sahal laguma ogaado oo waxa lagu baraaruga mar dhaawac ay gaarsiisay cinjirkii iyo laftii dhabarkaba waliba qaybta hoose ee LUMBERka

Cudurkaan TB da lafaha hadii aan la dawayn ugu danbayn wuxu sababi karaa laf dhabartii oo dhumisa qaab dhismeedki sida ( GASAR ama Tuur oo kale qofku inuu yesh )

Iyo walibain gabi ahaanba uu noqdo paralyse

 

 ASTAAMAHA TB da lafaha

Astaamaha hore waxay kala mid tahay TB da caadiga, Tusaala ahan qof ka ayaa lakulmi kara miisankisa oo yaraada , dhidid habeenkii ah , tabar-daro , qandho marna timada marna tagta  iyo dhabar xanuun

 

Astamaha aya isku badali kara ugu danbayn kuwa u qaasa TB da lafaa sida , dhabar xanuun , qofka oo dhinac u qaloocda , istaaga o ku dhiba , caabuq dhabarka ku dhasha iyo malax ( psoas abcess ), dareenka lugaha oo xumaada , kabaabyo iyo xanuun lugaha ah

 

DAAWAYNTA :

Waxa alle mahadiis ah in xanuunkan hadii xili hore laga gaaro dawayntiisa ay ku filantahay daawoyinka TB da ( ant TB drugs ) oo manta helidoodu ay fududahay ,waxaa macqul ah in ay ka waqti dheerato dawa qaadashadu TB da sanbabaha oo 6 ilaa 9 bilood ah , lkn sanad ayay gaari karta qadasha dawada TB da marka qofka laga dawaynaayo TB da lafaha.

Qore: Dr-Abdinur Garcadde

Abdikadir M. Abdullahi 

Wax badan ka ogaaw caabuqa ugu badan ee ku dhaco lugaha.

 Wax badan ka ogaaw caabuqa ugu badan ee ku dhaco lugaha.

Caaabuqa ku dhaco maqaara lugaha ee loo yaqaan ( cellulits) waa caabuq caan ah waana mid halis ah kana dhasho caabuq sidaha loo yaqaaan bacteria-yada qeebta maqaarka ee cudurkaan ku dhaco waxaa lagu arkaa dhamaan calaamada caabuqa sida in maqaarka bararo midabkana noqdo mid gaduud ah sidoo kale waxaa la dareema xanuun aad u daran iyo  heerkulka maqaarka cudurka saameyay sare u kaco. 

Caabuqaan kaliya ma ahan mid saameeyo lugaha lakiin  waxa oo ku dhici karaaa wajiga gacmaha iyo qeebaha kale ee jirka sidoo kale waxaa oo ka dhici karaa meelkasto dilaacsan oo jirka ka mid ah.

Calaamada lagu arko qeebta maqaarka ee cudurkan ku dhaco waxaa ka mid ah.

1-meesha caabuqa ku dhacay oo gaduud noqoto.

2- barar.

3- damqasho marka la riixo.

4- xanuun.

5- bacool ama in mesha biyo galo.

 

Waxaa wanaagsan in aad dhaqtar aado hadii aad aragto nabro ka so baxo lugaha kuwaas oo la socdo qandho.

Maxaa sababo caabuqaan.

Caabuqaan waxa ugu badan ee sababo waa caabuq sida loo yaqaan bacteria-yada gaar ahaan noocyada loo yaqaan #steptococcus iyo #staphylococcus kuwaas oo jirka ka galo meela dilaacsan ee dhawacyada gaaren.

Dadka qatarta ugu jiro in cudurkaan ku dhaco waxaa ka mid ah.

1- dadka qabo dhaawacyada maqaarka.

2-dadka difaaca jirkoda hooseeyo.

3- dadka qabo caabuqyada kale ee maqaarka.

4- dadka qabo luga bararka waqtiyo dheer.

5- dadka caabuqaan hore ugu dhacay.

6-dadka cayilka xad dhaafka ah qabo.

Dhibaatada ka dhalan karto hadii aan caabuqaan la daawayn waxaa ka mid ah waxa oo dhaawici karaa qeebaha gudaha ee jirka sida xididada dhiiga iyo kuwa ka shaqeeyo difaaca jirka.

Sidee looga hortagaa caabuqa.

1-waxaa wanaagsan in aad dhaawacyda ku meerto biyo iyo saabuun maalinkasto si bacteriyada aan jirka u galin.

2-hadii aad cayil xad dhaaf ah qabto yaree miisanka jirka ado samenayo jimicsi.

3- dabool dhaawacyada jirka.