XASAASIYADDA ISKA DAAWEE ADIGA OO GURIGAADA JOOGA.

 XASAASIYADDA ISKA DAAWEE ADIGA OO GURIGAADA JOOGA.

WAA MAXAY XASAASIYAD?

Xasaasiyadda waxa ay dhacdaa marka   habka difaaca jirka ay walax shisheeye ah soo gasho  oo caadi ahaan waxyeello u lahayn jidhka,

 balse difaaca jirka uu umaleeyo walaxdaas mid dhib ku ku ah jirka sidaasna uu ula diriro,

Dabadeed dagaalkaas uu difaaca jirku qaadey ayey ka dhashaan inta badan calaamadaha xasaasiyada ee aad aragtàan.

CALAAMADAHA XASAASIYADA.

- Cun-cun sanka iyo indhaha ah.

-duuf kulul iyo ilmo kulul.

- Jirka oo ku cun-cuna,xoqma oo dhiiga

- Nabro yar-yar oo guduud ah oo maqaarka kaasoo yaaca oo cun cun badan bararna leh.

- Barar sanka carabka iyo indhaha ah.

- hindhiso ama neefta oo ku dhibta.

- qufac saaid ah mararka qaar.

MAXAA SABABA XASAASIYADDA?

 Cilmi-baadhayaashu Ma caddeen wali sababta  habka difaaca jidhku uu u sababo fal-celin xasaasiyad leh marka walxaha caadiga ah ee aan khatarta lahayn ay soo galaan jidhka.

 Xasaasiyaddu qayb ka mid ah ayaa la socota hiddo-wadayaasha waalidiinta. Tani macnaheedu waxaa weeye waalidiinta ayaa u gudbin kara carruurtooda xasaasiyadda.

 Xasaasiyad gaar u ah waalidiintada kama dhaxli kartid Tusaale ahaan, haddii hooyadaadu xasaasiyad ku leedahay Digirta, macnaheedu maahan inaad adna digirta ay qasab tahay in aad xasaasiyad ku yeelato balse waxyaalo kale ayaad xasaasiyad ku yeelan kartaa oo aad ka dhaxli kartaa.

WAXYAALAHA UGU CAANSAN OO KICIYA.

1= CAYAYAANKA:  Qaniinyada kaneecada,in aad caaro taabato ama baran-baro.

2=CUNTADA: Hilibka kaluunka, looska, caanaha,digirta,ukunta iyo qaar kale oo badan.

3=DAAWADA: sida Penicillin ama sulfa iyo qaar kale.

Qof walbana xaasaasiyada waxaa ku kiciya shey ama dhowr shey oo kuwaan kamid ah,

Waana muhiim qofku in uu ogaado waxa ku kiciya xasaasiyada si uu uga dheeraado.

DAAWADA XAASAASIYAD.

 Habka ugu wanaagsan ee looga hortagi karo xasaasiyadda waa in laga fogaado wax kasta oo kugu kicinaya xasaasiyad, Haddii aysan suurtagal ahayn, waxaa jira fursado daaweyn ah oo la heli karo.

Daawada xasaasiyadda waa in laxiraa dheecaanka histamine oo ah kan kiciya xasaasiyada si dheecaankaas loo xirana waa in la qaataa daawada antihistamines ka ah.

SIDEE ADIGA OO XAAFADAADA JOOGA AAD ISKAGA DAAWEYN KARTAA XASAASIYADA?

1= MOOSKA

moosku waxa ku jirta maado layiraahdo antioxidant taas oo aad faa'iido ugu leh in ay baabi'iso dhamaan bararka iyo nabarada ay keentey xasaasiyadu.

Sidoo kale waxaa ku jirta patashiyum oo isku dheeli tireysa biyaha dhecaanada jirka ay saameysey xasaasiyadu.

Hadii aad cun-cun faro badan maqaarka ku leedahay soo qaado diirka mooska kadib si fiican ugu xoq meelaha ku cun-cunaya ama nabarada iyo bararka leh.

2=  CABITAABKA LIINTA.

 In aad cabto mar walba cabitaan liin rasiin ah ayaa kaa caawineysa in aad ka hortagto xasaasiyada jirka,

Kumiiro galaas barkiis oo biyo ah liinta kuna darso qaado malab ah cabna aroor walba.

Taas ayaa ka hortag u ah xasaasiyada  daawana u ah jirkana kasaari doonta sunta.

3= SANJABIISHA

Sanjabiisha waxa ay qani ku tahay Antihistamin oo awood u leh in ay xir-xirto unugyada Soo saaraya Histaminta kicisa xasaasiyadda

Ku isticmaal sanjabiisha in aad shaah kulul ku darsato dabadeed aad cabto ama caadi aad u ruugto oo aad cunto maalin walb.

4=  BABAYGA

Hadii aad xasaasiyad jirka ah leedahay iyo cun-cun siyaado ah babaygu waa daawo muhiim ah oo aad ku raysan karto hadaad isticmaasho,

Soo qaado babayga si fiican u mar-mari meelaha aad xasaasiyada ku leedahay daawo wanaagsan oo aad ku raysan karto ayuu leeyahay babaygu.

5=  TOONTA

Toontu waxay hormarisa difaaca jirka sidoo kale waxa ay koontaroosha elerjiga waxayna daawo utahay caabuqyada kala duwan,madax xanuunka iyo Hindhissada.

Xoogaa toon ah iyo caano isla kululeyso kadib cab maalin walba inta aad ka caafimadeyso.

4=  CABIDDA BIYO BADAN

Hadii aad leedahay xasaasiyada waa in aad cabtaa biyo badan maalin walba waxay kaa caawinayaan biyaha badan jirka in laga qashin saaro sunta iyo waxyaalaha xasaasiyada kicinaya,waxayna dheeli tiraayaan caafimaadka jirkaada iyo murqaha.

Maalin walba isticmaal ku dhawaad 2 liitar oo biyo ah ama kabadi.

TALLO

Hadii mid kamid ah daawadan aan idiin soo xusey aad markaad isticmaasho aad xasaasiyad ka sii qaado amaba aad horey u ogeed midkood in aad xasaasiyad ku leedahay fadlan iska jooji.

Xanuunkan daawadiisa ugu muhiimsan waa in inta aad ogaato waxa kugu kiciya xasaasiyada aadna ka dheeraataa waxyaalahaas.

Intaan daawo allaha idinkaga dhigo.

Fadln U #SHARE gareeya walaalihiin ama halkaan ugu wac asxaab muhiim kuu ah oo xanuunkan la ildaran si ay uga faaiideystaan.

Xigasho: Dr Amen

SHARE SHARE SHARE 

Share

𝗥𝗘𝗥𝗣𝗢𝗗𝗨𝗖𝗧𝗜𝗩𝗘 𝗦𝗬𝗦𝗧𝗘𝗠.

𝗥𝗘𝗥𝗣𝗢𝗗𝗨𝗖𝗧𝗜𝗩𝗘 𝗦𝗬𝗦𝗧𝗘𝗠

Habdhiska taranka waxa uu ka kooban yahay organs ka qeyb qaato taranka taasoo ah inuu qofka dhasho. 

◇ Habdhiskan waxa uu ka kooban yahay laba qeybood oo kala ah

1. Female Reproductive System

2. Male Reproductive System

◇ 𝗠𝗮𝗹𝗲 𝗿𝗲𝗽𝗿𝗼𝗱𝘂𝗰𝘁𝗶𝘃𝗲 𝗦𝘆𝘀𝘁𝗲𝗺

 Xubnaha taranka raga waxaa ka mid ah Qanjiro, Marino iyo Dhismooyin wax tiiriyo

 Qanjirada waxaa ka mid ah Testicles iyo Qanjirka lagu magacaabo Prostate Gland

 Dhismaha wax tiiriyo waxaa ka mid ah Kiishashka ay ku dhex jiraan xiniinyaha ee la 

yiraahdo Scrotum

◇ 𝗧𝗲𝘀𝘁𝗼𝘀𝘁𝗲𝗿𝗼𝗻𝗲

 Waxa uu masuul ka yahay soo saarida qaabka laboodka sidoo kale waxaa ku jira 

hormoonka lagu magacaabo Folicles Stimulating Hormone (F.S.H) si loo soo saaro 

xawada spermada. 

◇ Dhirirka xiniinyaha waxaa lagu qiyasaa 4.5cm balacoodana waa 2.5cm Qiradoodana waxaa lagu qiyasaa 3gr 

◇ 𝗧𝗵𝗲 𝗙𝘂𝗻𝗰𝘁𝗶𝗼𝗻 𝗼𝗳 𝗧𝗵𝗲 𝗧𝗲𝘀𝘁𝗶𝗰𝗹𝗲𝘀

1. Waxay ka qeyb qaataan sameysanka unugyada xawada spermada.

2. Soo saarida Hormoonka lagu magacaabo Testosterone. Testosterone oo ay 

shaqadooda tahay soo saarida qaabka laboodka oo ay ka mid yihiin koriimada murqaha iyo waliba qanjirka lagu magacaabo Prostate Gland

Hormoonadaan waxay kaloo ka qeyb qaataan dib u soo nuugida iyo soo deynta biyaha 

iyo qashin tuurka patassium oo ay kazoo saaraan dhuumaha kelyaha waana hormoonka 

ku shaqada leh koritaanka xubnaha (Epidyms)

Waa hal dhuun oo laalaaban dul saarana cirifka dambe ee xiniinyaha dhawr marino yar yar ayaa isku xiro dhuuman yarooyinka xawada Epidymska

◇ 𝗧𝗵𝗲 𝗳𝘂𝗻𝗰𝘁𝗶𝗼𝗻 𝗼𝗳 𝗘𝗽𝗶𝗱𝘆𝗺𝘀

1. Waa marin ay minada marto marka ay tageyso dibada 

2. Xooggaa xawo ah ayaa lagu keydiyaa ka hor inta aysan dibada u soo bixin

𝗦𝗵𝗮𝗲𝗿𝗲  and like. 

Cunooyinka Gaaska uroon

 Cunooyinka Gaaska URoon

1- Malabka: malabku waa daawo, waxaan kula taliyaa bukaanada qaba gaaska soo laalaabto oo wax badan iskaga gartay in subaxii markuu qofka soo tooso isagoo waxba cunin in koob biyo caadi ah uu ku darsado hal qaado weyn oo malab saafi ah, kadib isku qaso sidaas uu ku cabo, badanaa gaaska nooca stresska ka dhasho ama dadka boog calooleedka qababa way ku caafimaadaan, waxaa muhiim ah in aad iska hubiso in malabka uu saafi yahay, hadduusan saafi ahayn waad ku sii xanuunsan kartaa.

2- Burka Shoofaanka ah: waa bur ka samaysan maaddo af english-ka loo yaqaano "Oatmeal" waxaa la yiraahdaa cunanda ugu fiican ee lagu quraacdo dadka gaaska qabo in ay tahay, caloosh markii lagu rido waxay nuugtaa wixii Acid caloosha ku jiray, gaajadane way u fiican tahay oo waa lagu dhargaa.

3- Zanjabiilka qoyan: Sanjabiilka qoyan wuxuu yareeyaa laabjeexa iyo biyaha kulul oo qofka ku soo rogmado weliba markuu cunno gaas kiciso markuu qofka cuno, iska ilaali sanjabiilka qalalan kaasi gaaska wuu kiciyaa, qaabka loo isticmaalo waa in aad biyo caadi ah dhexdhigtid si uu ugu milmo kadibna biyaha aad cabto ama aad cunnada ku darsato.

4- Dacarta: geedka dacarta "Aloe Vera" waxaa lagu daaweeyaa gaaska nabarka ah oo raaysan diiday, hadane waxaa jiro shirkado u sameeya qaab daawo ah, ku dadaal in aadan toos u isticmaalin geedka laakiin aad raadsato isagoo la soo sifeeyay waxaana lagu gadaa farmashiyada ama dukaamada waawayn qaar, wuxuu daboolaa nabarada caloosha ku yaalo oo uu gaaska keeno waana daawo aad u fiican.

5- Qudaarta/ Cagaarka /Saladka: intaba way u roonyihiin gaaska, dadka badanaa badasadane gaas iyo calool fadhi intaba isma arkaan.

6- Caanaha: caanaha subagga laga saaray oo la qaboojiyay waxay yaraysaa acid-ka caloosha, waana muhiim in caanaha aysan ahayn kuwa fadhi ama suusac ah, waa in ay dhaay ahaadaan fresh ah ama caanaha gasacyada ku jiro.

7- Shaaha cagaaran: shaahaan oo faaidooyin la soo koobi karin leh waxaa la sheegaa in gaaska iyo dibbirada uu yareeyo.

8- Babayga: caloosha wuu bixiyaa wuxuuna yareeyaa acid-ka caloosha, dheefshiidkane wuu wanaajiyaa, laakiin liin dhanaan iyo sokor haku darin.

Intaa waxaa sii dheer in ay jiri karaan cunnooyin iyo waxyabo dabiici ah oo aan halkaan lagu soo koobi karin oo qofba khibradiisa ku arkay inay faa'ido u leedahay, waxaa kaloo jiri kara waxyaabo lagu kala duwanaan karo oo gaaska ku kicin karo meesha dad kale uu ka dajin karo, waxaa waxyaabahaas ka mid ah liinta, mooska, kalluunka, timirta iyo waxyaabo kale.

Waxaa muhiim ah in aad ka fogaatid basbaaska, waxyaabaha shiilshiilan ama dhanaanka ku badan yahay, cunanda khamiirka lagu badiyay sida canjeerad qaar, cabitaanada acid-ka leh, qaraha, ananaaska iyo wixii la mid ah

Abdikadir M. Abdullahi 

Macluumaad Aad Kuu Anfaci doona Dadka Kale ayagane Anfaci doona Haddaad U Sii Shar gareyso , Sadaqo Jaariyane Waa Kuu tahay.

 Macluumaad Aad Kuu Anfaci doona Dadka Kale ayagane Anfaci doona Haddaad U Sii Shar  gareyso , Sadaqo Jaariyane  Waa Kuu tahay

:

1: Ma Ogtahay in Xilliga Cunuga Uurjiifka yahay Waqtiga hurdadiisa Uu Arki Karo dhamaan Meerta Nololeedkiisa Laga bilaabo Marka Uu U Soo baxo ifka  ilaa Uu Ka dhinto .?

2: Ma Ogtahay in Koofiyadaha ay Gashtaan Ardayda Ka qalinjebisa jaamacadaha Asalkeeda laga Keenay Muslimiintii Ku Nooleed Bilaadul-Andulus 

 Taas Oo Micnaheedu ahaan jirtay in Kitaabka Musxafka Madaxa la saarto 

Si loo dhaqan geliyo Hadalka Allah Ee Ahaa

{وفوق كل ذي علم عليم}: 

3: Ma Otahay in Cigaalka ay Hadda Madaxa Saartaan Madaxda Carabta Uu yahay Dhaqan ay lahaan jireen Muslimiinti Al-Andulus Ku Noolaa Waagaas Waxa Uu ahaa Midab  Cadddaan ah..

Lkn Hadda Waa Midab Madow ah Sababta Looga dhigay Midabka Madowga ah  Waa Murug Laga Mureysan yahay Qabsashii laga qabsaday Muslimiintii Al-Andulus

Midabkaa Madowga ayuu ahaan doonaa ilaa ay Ka soo laabato Dhulkii Al-Andulus Ee Laga qabsaday Muslimiinta.

4:  Ma Ogtahay 1400Sano Ka hor in ay Soo dagtay Aayadan ah   " إقتربت الساعة"  yaa Allah !!

5: Ma Ogtahay Dhediga in ay Ka Fadli badan tahay Labka Sida Ka Muuqata Aayadan Barakeysan   =   " وليس الذكر كالأنثي" 

Qaacido ahaan Sidaa ayaa ayey tilmaameysaa

Lkn Annaga Waxaan U qaadanay Bil Caksi Oo Labaka ayaa Ka fadli badan dhediga.

6: Ma Ogtahay Marka Aad Hindhisooneyso in Dhamaan Xubnaha  jirkaaga Shaqada joojinayaan .? Daqiiqado Ka dibne  Caadi Ku Soo laabanayaan , Una shaqeynayaan Sidoodii hore  .!

Sababta Allah Loogu Xamdiya Waxeey tahay in Mar labaad Xubnahaada Shaqadii Ku soo laabtaan Kuu Suurta geliyay. 

7: Ma Ogtahay Aadem Csw in Uu Ahaa Basharka Kan Ugu Madow Xagga Midabka Nisbo ahaan dhoobada Laga Abuuray Waxeey aheeyd 6:3:1 Madowga Waa 6= Caddaanka Waa 3 =Midabada KaleAyagane Waxeey ahaayeen= 1?

8: Ma Ogtahay Cunuga  Uur jiifka ah inta Uu Ku jiro Caloosha hooyadiis 6da  bilood Ee Ugu horeeyso Waxaa Uu Beerkiisa Ku  Keeydsadaa Xaddi Aad U badan Oo Xadiid ah {bir ah} Taas Oo Uu Adeegsan doona inta Uu Aduunka nool yahay.?

9: Ma Ogtahya in Haamaansigu Micnihiisu aheeyn Hurdo Ku hayso Lkn Ujeedka Aad U hamaansaneyso Waa jirkaaga Oo U baahan Oxygen badan 

10: Ma Ogtahay Markii Aad Salaadda Ka  baxdo Haddaad Ka Cararto Meesha Aad fadhisay in ay Halkaa Kugu dhaafayaan Fursado Aad U badan Sida Ducada Malaa'igta Rabbi.

"Waxaad soo gaartay dhamaadka Waa Markii Aad U duceeyn laheed Walaalaha Muslimiinta.

NB waxan idinka codsanayaa macluumaad walbo ood ka hesho inaa asxaabtaada kuwa aad ugu jeceshahay aad mention soo dhahdo si ay noola faa iidaystaan ogow dad ku saaxiibay dar ilaahi waxay kamid yihin kuwa carshiga alle hadhsan doono maalinka lawada dhuban yahay allow noo gargaar.

Macluumaad aad u qaali 1k oo share baan rajaynayaa maanta bal si un u gaadhsiiya kol aa groupyada ku share garaaysan qadarintu bini aadanimaday kamid tahay🙏🙏🙏.

Seddax qof qiyaamaha Alle lama hadlo.

 

KANSARKA JIDIINKA / DHUUNTA/ HUNGURIGA (ESOPHAGEAL CANCER).

 TALO CAAFIMAAD

KANSARKA JIDIINKA / DHUUNTA/ HUNGURIGA (ESOPHAGEAL CANCER)

Waa maxay kansarka jidiinka?

Waa kansarka kudhaca unugyada ku weeqaaran gudaha dhuunta , lagabilaabo cunaha ilaa caloosha inta u dhexaysa. 

(sidee kuyahay bulshada soomaalida)

Kansarka jidiinka oo aad ugusii kordhaya bulshada soomaalida wuxuu kudhacaa sida badan dadka waayeelka ah oo da’dooda 60 sano tahay celcelis. Wuxuuna kudhaca inta badan raga boqolkiiba 80 ( prevalence Male:female = 4:1 )

NOOCYADIISA (TYPES) 

Wuxuu ukalabaxaa labo nooc, kuwaas oo kala aha :

1. Squamous– noocan oo kabilaaban kara meel walbo oo jidiinka kamid aha

2. Adenocarcoma  - noocan wuxuu kabilowda isgoyska udhexeeya caloosha iyo jidiinka,gaaska caloosha daraadeed oo dib ugusoo noqda jidiinka

ARRIMAHA SABABA/KEENA (RISK FACTORS)

1. Sigaarka oo lacabo ( tobacco smoking )

2. Khamra badan oo lacabo ( high alcohol intake )

3. Cabitaanka kulul oo mudo dheer lacabo sida shaaha mise qaxwada ( long term consumption of hot beverages for example tea or coffee)

4. Nafaqo xumo – sida cuno ay kuyartahay fiitamiinka A , C , iyo cunada leh kiimikada looyaqaano Nitrosamines sida cuntada qiiqa lagukariyo ( consumption of diet deficient in vitamins A , C and nitrosamine containing foods found in smoked and pickled foods  )

5. Shucaac mar hore qof lagudaaweeyay ( prior radiation therapy)  

6. Cayilka (obesity)

7. Cunada saliida xoolaha kubadantahay ( diet rich in animal fat and cholesterol)

CALAAMADAHA LAGUGARTO QOFKA QABA KANSARKA JIDIINKA(SYMPTOMS)

1. Qofka oo liqida dhibto ama xanuujiso ( difficulty or pain while swallowing )

2. Cunada oo dib jidiinka ugusoonoqota ( regurgitation)

3. Qofka oo miizaankiisa hoos udhoco ( loss of weight)

4. Feedho xanuun ( chest pain )

5. Mantaq ( vomiting )

6. Iyo calaamadaha markuu jidhka kufaafo lagu garto sidha Higo ( hiccoughs), bog xanuun (abdominal pain)dhabar xanuun(back pain), xabeeb (hoarseness of voice ) cagaarshow (jaundice) neefta oo qofka dhibta ( difficulty in breathing ) saxarada oo madoobaata (melena)

SIDA LOOGA HORTAGO (PREVENTION)

1. In aadan cabin khamrada iyo sigaarka ( do not consume alcohol and smoke cigarette )

2. Cabitaanka kulul ood iskayarayso ama iskadhaafto ( stop consuming  hot beverages)

3. In aad iskajoojiso cunada warshadaha lasoomariyay ama kuwa qiiqa lagukariyay ( stop consuming processed and smoked foods)

4. In aad cuntid cuno dheelitiran oo iskugujirta noocyada cuntada oo dhan sida khudaarta iyo miraha ( take balance diet rich in vitamins e.g vegetables and fruits )

5. In aad kudadaasho sida aad iskagabadali lahayd hab dhaqameedka nooleed sida jimicsiga jidhka (lifestyle changes e.g regular exercise) 

6. In aad iskayarayso saliida xoolaha lagadhaliyo ( minimize consumption of animal fats and cholesterol intake)

SIDA LAGU OGAADO(INVESTIGATIONS)

1. Dhiigga guud – dhiig yari (anemia)

2. Barium swallow

3. In tuubo bukaanka jidiinka lagagaliyo (Endoscopy )

4. CT scan

5. In qofka hilib yar ama dhaacaan lagaqaado ( biopsy)

DAAWEYNTIISA (MANAGEMENT)

1. Qalniin hadii uu bukaanka xili quman xaaladiisa laogaado ( surgery )

2. Radiotherapy 

3. Chemotherapy 

4. Iyo in bukaanka lalatacaalo si uuna cudurka usiifaafin ama dhibka xanuunka lagabar yareeyo (palliative care)

F.G : mar walbo laxariir dhakhtarka si aad u hubsato heerka caafimaadkaaga hadaad iskashakido, waxaadna ogaataa cudurada qaarkood waa isku calaamado!!

Caabuqa ku dhaco xaniinyaha kadibne keeno in xaniintu shuuqdo ama baaba'do.

 Caabuqa ku dhaco xaniinyaha kadibne keeno in xaniintu shuuqdo ama baaba'do

.

Caabuqaas waxaa loo kala qaadaa laba qeyb, mid xaniinta laftirkeeda ku dhaco, loona yaqaanaa "Orchitis", mid ku dhaco tubada shahwada oo xaniinta ka korayso, waxaana loo yaqaanaa (Epididymitis), laakiin sida ay u badan tahay labada meelba hal mar ayuu ku wada dhacaa caabuqaan waxaana markaas loo yaqaanaa (Epididymo-orchitis) Badanaa caabuqa hal xiniin ayuu ka bilawdaa, laakiin labaduba hal mar wuu ku dhici karaa, waana cillad ragga ku badan waxayna badanaa ka dhalataa infekshan ka yimid kaadi mareenka ama lagu kala qaaday galmada.

#Maxaa keeno caabuqa xiniinyaha 

Infekshanka kaadi mareenka oo xumaaday wuxuu keenaa caabuqa xiniinyaha, khaasatan bakteeriyada loo yaqaano (E coli)

Cudurrada lagu kala qaado galmada waa kuwa ugu badan ee keeno caabuqa xiniinyaha khaasatan cudurrada Jabtada iyo kalamiidiyaha, sidokle 

Caabuqa fayraska khaasatan midka keeno Qaamo-qashiirka (Mumps virus) waa midka ugu badan oo keeno caabuqa xiniinyaha, 

#Jugtu waxay ka mid tahay waxyaabaha keeno caabuqaan khaasatan xilliyada ciyaarta banooniga iyo baaskiil wadidda.

#Qalliinka lagu sameeyo qanjirka ragga ee (prostate-ka) mararka qaar waxaa laga dhaxlaa caabuqaan xiniinyaha khaasatan haddii nadaafadda qalabka qalliinka loo adeegsaday aysan fiicnayn.

#Tiibishada ku dhacdo xiniinyaha iyaduna waxay keentaa xanuunkaan, dhakhsane laguma baraarugo.

#Yuu ku dhacaa xanuunkaan?

Xanuunkaan wuxuu aad ugu badan yahay ragga da'doodu u dhaxayso 15 illaa 30 sano iyo ragga ka wayn 60 sano.

#Astaamaha lagu garto xanuunkaan

Badanaa xanuunkaan si dhakhso ah ayaa lagu dareemaa calaamadihiisa hal malain ama laba maalin gudahooda, isla markiiba qofka wuxuu dareemaa qooraha oo bararo, xanuun iyo danqasho siyaado ah.

Hadduu xanuunkaan ka dhashay xanuun kale sida aan kor ku soo xusayne qofka wuxuu dareemi karaa astaamo kale oo la xiriira xanuunka keenay, tusaale: hadduu infekshan kaadi mareenka horay kuu hayay waxaad dareemaysaa kaadida oo ku gubto, dhabar xanuun, gumaar xanuun.

 midda kale hadduu caabuqa ka yimid xanuunada galmada lagu kala qaado waxaa dareemi kartaa dheecaan ibta ka yimaado, qanjirrada saracda ku jira oo barara IWM.

#Sidee loo baaraa xanuunkaan?

#Baaritaan kaadida iyadoo la fiirinayo inuu infekshan kaadi mareenka uu horay kuu hayay, sababne u ahaa caabuqaan xiniinyaha.

Baaritaanka dheecaanka ibta ka yimaado hadduu jiro taasoo astaan u ah xanuunada galmada lagu kala qaado sida jabtida, kalamiidiyaha IWM.

Baaritaanka computer-ka qooraha (Doppler Ultrasound) iyadoo la fiirinayo xaaladda xininyaha iyo xididada soo galo, hadduu barar jiro, haday biyo galeen ama shuuqeen intaba.

#Sidee loo daaweeyaa xanuunkaan?

Markuu xanuunkaan cusub yahay waa in qofka sida ugu dhakhsiyaha badan saacado gudaheeda lagu bilaabo qallajiyo cirbad ah ama kaneeni iyadoo loo fiirinayo xaaladda qofka heerka ay gaarsiisan tahay, daawaduna waa inay noqotaa nuuca ka gudbo xiniinyaha iyo qanjirka prostate-ka sida: Ciprofloxacin, Levofloxacin.

Baaritaan markii la sameeyo kadib haddii la helo jeermis gooni ah oo loo aaneynayo inuu keenay caabuqaan waa in lagula tacaalo daawada shaqada ku leh khaasatan hadday cilladu ka timid xanuun ka mid ah kuwa galmada lagu kala qaado.

#Haddii aan la daaweyn maxaa dhacayo?

Xanuunkaan wax ka qabadkiisa waxay ku fiican tahay maalmaha hore ee caabuqu cusub yahay, hadduu qofku daawo qaadan amaba ku baraarugin inuu dhakhtar u tago, afar mid ayay noqotaa xaaladdu.

#In caabuqa u gudbo xiniinta kale oo labaduba saameeyo oo malax gashato qooraha "Scrotal Abscess" taasoo qalliin degdeg ah u baahan.

#In caabuqa iskiis u yaraado, laakiin dhibku uu weli jirka ku jiro taasoo ka dhalan karto in xiniinto baaba'do ama shuuqdo markaasoo isu badasho xaaladda loo yaqaano (Testicular Atrophy), markay xaaladaas timaadane xiniintu way howlgabtaa, shahwadiine hoos ayay u dhacdaa tiro iyo tayo ahaanba, qofkane wuxuu noqdaa madhalays.

#Caabuqa oo noqdo mid raago oo xaniintu biyo gashato taasoo iyaduna isu badalayso xaalad kale oo loo yaqaano "Hydrocele", iyaduna waxaa lagula tacaalaa qalliin fudud oo lagu saarayo biyahaas.

#marar dhif ah caabuqa xiniinta wuxuu u gudbaa qooraha iyo inta ku hareeraysan, wuxuuna caabuqaas keeni karaa in xubnaha kale u keeno waxa loo yaqaano (Gangrene) oo ah caabuq si dhakhso ah ku faafo, xaaladaasne waa in si degdeg ah banaanka loogu soo saaro xiniinta inta aysan dhib kale keenin.

#Tallo

Hadduu jiro xanuun infekshan kaadi mareenka "UTI" oo aad la nooshahay in si dhakhso ah iskaga daaweysid inta aysan dhib iyo jahwareer kale kuu keenin.

Hadduu jiro cudur ka mid ah kuwa lagu kala qaado galmada oo aad la nooshahay "STI" ama daawo rasmi ah aadan u raadsan waa inaadan xishoon oo aad dhakhtar la xiriirtaa.

#W.Q Dr mahamed abukar